Wanneer kan ik mijn legitieme portie opeisen bij mijn stiefouder?
Anno 2020 zijn er steeds meer samengestelde gezinnen in Nederland. Dit heeft niet alleen familierechtelijke consequenties, maar heeft ook gevolgen op het gebied van erfrecht. Het komt namelijk steeds vaker voor dat bij overlijden van een ouder aan de stiefmoeder/stiefvader de nalatenschap wordt nagelaten en de kinderen hun erfdeel pas kunnen opeisen bij overlijden van de stiefouder. Is het in dat geval voor een kind wel mogelijk om de legitieme portie op te eisen? In deze blog licht ik graag toe wanneer dit wel of niet mogelijk is.
Mijn stiefouder krijgt de hele erfenis, wat nu?
De eerste stap om te bepalen of u al dan niet aanspraak kunt maken op uw erfdeel dan wel uw legitieme portie, is om na te gaan of er een testament is en zo ja, wat er in het testament van uw ouder is opgenomen.
Wanneer er geen sprake is van een testament valt u terug op de bepalingen in de wet. In dat geval wordt de nalatenschap gelijkelijk tussen de stiefouder (indien zij getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben) en de kinderen verdeeld. De kinderen krijgen daarbij een niet-opeisbare vordering voor hun aandeel in de nalatenschap die pas opeisbaar wordt bij faillissement, schuldsanering of overlijden van de stiefouder.
Wanneer er wel sprake is van een testament kan het zijn dat u daarin samen met de stiefouder en eventuele andere kinderen tot erfgenaam bent benoemd. Daarbij is dit vaak een zogenaamd langstlevende testament waarbij het vruchtgebruik van de gehele nalatenschap aan de stiefouder is nagelaten en u en eventuele andere erfgenamen de erfdelen pas bij overlijden van de stiefouder kunnen opeisen. Voor het vervolg van deze blog zal ik uitgaan van deze situatie.
Kindsdeel versus legitieme portie
Stel, er is sprake van 1 stiefouder en 3 kinderen. Indien uit het testament blijkt dat u allen erfgenaam bent maakt u als kind aanspraak op 25% van de nalatenschap. Dit wordt uw kindsdeel genoemd. Zoals hiervoor is aangegeven ga ik uit van de situatie dat uw kindsdeel nog niet opeisbaar is.
Indien u alsnog - dus in weerwil van de opeisbaarheid - uw kindsdeel wilt opeisen, valt u terug op de zogenaamde legitieme portie. Uw legitieme portie bedraagt slechts de helft van het kindsdeel waarop u op grond van het testament aanspraak maakt. U krijgt derhalve geen 25% maar slechts 12,5% van de nalatenschap als legitieme portie. Ik verwijs u in dit kader graag naar een blog van mijn collega Coen van den End waarin hij de legitieme portie nader toelicht en aangeeft hoe u daar aanspraak op kunt maken.
Wel/niet opeisbaar zijn van de legitieme portie
Het voorgaande kan echter in het testament van uw ouder worden gefrustreerd doordat er een bepaling is opgenomen dat niet alleen uw kindsdeel, maar ook een mogelijke aanspraak op de legitieme portie pas opeisbaar is bij (bijvoorbeeld) overlijden van de stiefouder. Daarbij heeft u alsnog het nakijken. Of van deze situatie sprake is hangt af van de inhoud van het testament van uw ouder.
Wie erft van stiefmoeder/stiefvader?
Wanneer de stiefouder overlijdt dient opnieuw bekeken te worden wie als erfgenamen zijn aangewezen. Om de omvang van de nalatenschap van de stiefouder te bepalen, dient echter eerst de nalatenschap van uw ouder te worden afgewikkeld. U krijgt derhalve eerst wat aan u toekomt uit hoofde van de nalatenschap van uw ouder en pas daarna wordt bekeken wat er als nalatenschap van de stiefouder zelf resteert.