De rechten en plichten van de stiefouder anno 2021

Steeds meer minderjarigen in Nederland maken onderdeel uit van een samengesteld gezin. Deze kinderen hebben naast hun ouders, ook te maken met stiefouders. In bepaalde gevallen is een stiefouder juridisch verplicht om bij te dragen in de kosten van verzorging en opvoeding van de kinderen van zijn/haar nieuwe partner. In deze blog leg ik uit welke rechten en plichten een stiefouder heeft en behandeld ik recente jurisprudentie waarbij sprake was van een mogelijke onderhoudsplicht van de stiefouder.

Wie is de juridische stiefouder?

U bent juridisch gezien stiefouder indien u getrouwd bent, dan wel een geregistreerd partnerschap bent aangegaan met de vader of moeder van een minderjarig kind dat bij hem/haar staat ingeschreven.

Rechten stiefouder

Erkenning en gezag
Indien uw partner de enige juridische ouder van zijn/haar kind is, is het voor u als stiefouder mogelijk om het kind te erkennen. De wet voorziet daarnaast in de mogelijkheid om, indien het gezag bij één ouder berust, de stiefouder samen met voornoemde ouder met het gezag te belasten (artikel 1:253 t BW). Hiertoe kan een rechter slechts overgaan indien de ouder die het verzoek doet gedurende tenminste een periode van drie jaar alleen met het gezag belast is geweest en de stiefouder ten minste een aaneengesloten periode van een jaar gezamenlijk met de ouder de zorg voor het kind heeft gehad.

Omgang
De stiefouder heeft de mogelijkheid om via artikel 1:377f BW te verzoeken om een omgangsregeling met het kind. Er moet in dat geval sprake zijn van een nauwe persoonlijke betrekking en de omgang moet in het belang van het kind zijn. In de praktijk wordt van deze mogelijkheid nauwelijks gebruik gemaakt.

Informatie
Ondanks dat het recht op informatie voor de stiefouder niet in de wet is opgenomen, heeft de rechtbank Midden-Nederland bij beschikking van 18 mei 2021 (ECLI:NL:RBMNE:2021:3467) onder verwijzing naar artikel 8 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens bepaald dat de stiefmoeder in deze zaak ten aanzien van vier van de vijf minderjarigen het recht heeft om geïnformeerd te worden over en informatie te delen met betrekking tot de verzorging en opvoeding, schoolvoortgang, medische aangelegenheden en al hetgeen op de kinderen betrekking heeft door onder meer de school, de hulpverlening en overige instanties of derden aan wie de zorg voor de kinderen wordt toevertrouwd. Daarnaast bepaalde de rechter dat de stiefmoeder het recht heeft gesprekken bij te wonen met betrekking tot de verzorging en opvoeding, schoolvoortgang en medische aangelegenheden. Onder bepaalde omstandigheden kan u als stiefouder derhalve afdwingen dat er informatie met u gedeeld wordt.

Plichten stiefouder

Onderhoudsverplichting stiefouder
Naast de onderhoudsplicht die ouders voor hun kind hebben, kent de Nederlandse wet (artikel 1:395 en artikel 1:395a BW) ook een onderhoudsplicht voor de stiefouder. Er moet dan wel aan de volgende criteria zijn voldaan:
1. de ouder en de stiefouder zijn een huwelijk of geregistreerd partnerschap met elkaar aangegaan;
2. de minderjarige stiefkinderen moeten tot het gezin van de stiefouder behoren.

Volgens de wetsgeschiedenis dient de vraag of een kind tot het gezin van de stiefouder behoort ruim te worden opgevat. Zo behoren ook stiefkinderen die op kamers wonen tot het gezin van de stiefouder.

Wetsvoorstel

Bij initiatiefwetsvoorstel tot wijziging van de kinderalimentatie (Wet herziening kinderalimentatie, 34 154) is reeds voorgesteld om de onderhoudsplicht van stiefouders af te schaffen. De verwachting van de initiatiefnemers is dat er minder wijzigingsmomenten komen die aanleiding kunnen geven tot conflictsituaties of de gang naar de rechter aangezien er geen rekening gehouden hoeft te worden met het inkomen van de nieuwe partner van (een van) beide ouders. Het is nog onduidelijk wanneer dit wetsvoorstel door de Tweede Kamer behandeld gaat worden. De verwachting is derhalve  niet dat de wetgeving rondom stiefouders op korte termijn zal wijzigen.

In de jurisprudentie komt regelmatig terug dat door de ouder wiens partner als stiefouder alimentatieplichtig is, een verzoek wordt gedaan om vooruitlopend op het voorliggende wetsvoorstel te bepalen dat eerst de ouders dienen te voorzien in de behoefte van de kinderen alvorens een beroep wordt gedaan op de draagkracht van de stiefouder. Over het algemeen bestaat er geen aanleiding om de stiefouderonderhoudsplicht buiten beschouwing te laten vanwege een mogelijke toekomstige wetswijziging (zie bijvoorbeeld gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 21 september 2021 ECLI:NL:GHARL:2021:8835 en gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 9 februari 2021 ECLI:NL:GHARL:2021:1218).

In een uitspraak van de rechtbank Gelderland van 3 februari 2021 (ECLI:NL:RBGEL:2021:510) heeft de rechtbank wel meegewogen dat de wetgever in voorbereiding is om te regelen dat stiefouders niet langer onderhoudsplichtig zijn voor stiefkinderen. In deze zaak waren de ouders bewust afgeweken van de wettelijke maatstaven en waren er volgens de rechter geen zwaarwegende gewijzigde omstandigheden als gevolg waarvan de vader niet langer aan de overeenkomst kon worden gehouden.

De uitspraak van de rechtbank Gelderland lijkt een uitzondering te zijn en vooralsnog dient bij de berekening van kinderalimentatie rekening gehouden te worden met de draagkracht van de stiefouder voor de tot het gezin behorende kinderen.

Wilt u meer weten over de onderhoudsverplichting van (stief)ouders of heeft u vragen? Neem dan gerust contact op met een van onze advocaten.