Financieel misbruik ouderen: wat te doen als het u of een naaste overkomt
In de praktijk komt het (helaas) veel voor dat er financieel misbruik van ouderen gemaakt wordt. Daaronder wordt verstaan het ongeoorloofd gebruik van bezittingen van een oudere. Denk bijvoorbeeld aan het wegnemen van geld, sieraden of goederen, misbruik van machtigingen of gedwongen testamentwijzigingen of wilsbeschikkingen en het misbruiken van bankrekeningen. Ongeveer 30.000 ouderen zijn jaarlijks het slachtoffer van dergelijk misbruik.
Misbruik door gevolmachtigde
In de erfrechtpraktijk komen wij regelmatig tegen dat erfgenamen vermoeden dat er tijdens het leven van de erflater sprake is geweest van financieel (ouderen)misbruik. Bijvoorbeeld dat erfgenamen na het overlijden van, bijvoorbeeld, hun ouder ontdekken dat hun moeder/vader iemand een volmacht hadden gegeven, zodat hij/zij kon beschikken over de bankrekeningen van vader/moeder. Vervolgens blijkt uit de bankafschriften dat er, soms grote, bedragen zijn overgeboekt naar degene die gevolmachtigd was. Via de regeling van de ‘selbsteintritt’ is het eventueel mogelijk daar iets tegen te doen.
Selbsteintritt
Strikt genomen is het uitgangspunt dat een volmacht die aan een gevolmachtigde is verleend, onvoldoende is om hem/haar in staat te stellen aan zichzelf schenkingen te doen. Over het algemeen zijn de gebruikte volmachten namelijk algemeen van aard en hebben een brede omvang. Formeel is een dergelijke volmacht voor de gevolmachtigde onvoldoende om ook schenkingen aan zichzelf te doen omdat de gevolmachtigde in dat geval zichzelf als wederpartij van de volmachtgever opwerpt. In de wet is namelijk de regeling van de ‘selbsteintritt’ opgenomen. Deze regeling begrenst de mogelijkheid dat een gevolmachtigde zichzelf als wederpartij van de volmachtgever opwerpt. Het uitgangspunt hierbij is dat dit niet mag tenzij de inhoud van de te verrichten handeling zo nauwkeurig vaststaat, dat ‘strijd tussen beider belangen uitgesloten is’. Strijd tussen beider belangen kan worden uitgesloten indien de gevolmachtigde aantoont dat het de bedoeling en wens van de volmachtgever was dat de gevolmachtigde bepaalde bedragen aan zichzelf mocht schenken. Wanneer daadwerkelijk sprake is geweest van financieel ouderenmisbruik zal de gevolmachtigde waarschijnlijk niet slagen in deze bewijsopdracht en is in strijd met deze regeling een rechtshandeling (de schenking) uitgevoerd. Het gevolg is dan dat deze rechtshandeling nietig is. De door de gevolmachtigde aan zichzelf gedane schenkingen moeten vervolgens terugbetaald worden aan de nalatenschap. Wanneer door de erfgenamen succesvol een beroep op de selbsteintritt gedaan kan worden, kan dat dus een goede manier zijn om de ten onrechte gedane schenkingen ongedaan te maken.
Bewind
Nog beter is natuurlijk om het financiële misbruik te voorkomen maar in de praktijk kan dit erg lastig zijn. Hoewel ik in deze blog niet uitvoerig in kan gaan op de verschillende mogelijkheden die er zijn om financieel ouderenmisbruik te voorkomen, noem ik kort de mogelijkheid dat bij de kantonrechter een verzoek ingediend kan worden om een bewindvoerder aan te stellen. Dit houdt in dat degene die onder bewind staat, niet meer zelf mag beslissen over zijn/haar goederen en vermogen. Dat mag de bewindvoerder. Over het algemeen bekijkt de kantonrechter of een familielid de rol van bewindvoerder kan vervullen. Is dit niet mogelijk of wenselijk, dan kan ook een professionele bewindvoerder worden benoemd.
Het is dus mogelijk om in actie te komen tegen financieel ouderenmisbruik, zowel tijdens leven als na het overlijden van het slachtoffer. U doet er dan wel verstandig aan hierover op tijd deskundig advies in te winnen. Tijdens leven over bijvoorbeeld de vraag of, en zo ja hoe, een verzoek tot onderbewindstelling ingediend kan worden. Bij de afwikkeling van een nalatenschap over bijvoorbeeld de vraag of er in strijd is gehandeld met de regeling van de selbsteintritt.
Neemt u vrijblijvend contact op met één van onze advocaten voor meer informatie.