Wie betaalt de proceskosten in het familierecht?

Ondanks dat in het civiele recht gebruikelijk is dat de partij die de zaak verliest in de proceskosten wordt veroordeeld, is dit in het familierecht een zeldzaamheid. In deze blog zal ik de situaties bespreken wanneer een proceskostenveroordeling in het familierecht tot de mogelijkheden behoort.

Hoofdregel; compensatie van proceskosten

Volgens de Nederlandse wet (artikel 237 Wetboek van Rechtsvordering) wordt in het civiele recht de partij die bij vonnis in het ongelijk wordt gesteld, in de kosten veroordeeld. De rechter mag de kosten ook geheel of gedeeltelijk compenseren tussen echtgenoten, geregistreerde partners of andere levensgezellen, bloedverwanten in de rechte lijn, broers en zussen of aanverwanten in dezelfde graad, alsmede indien partijen over en weer op enkele punten in het ongelijk zijn gesteld. 

In het familierecht worden de proceskosten over het algemeen gecompenseerd, hetgeen erop neerkomt dat iedere partij de eigen kosten draagt. Hieronder wordt verstaan de kosten voor zijn/haar advocaat maar ook de kosten voor het in behandeling nemen van de zaak door de rechter, het zogeheten griffierecht. Gedachte hierachter is dat het in familiezaken niet slechts om zakelijke en juridische argumenten gaat, maar dat ook emoties een belangrijke rol spelen. Een kostenveroordeling wordt in dat geval onwenselijk geacht.

Dit betekent echter niet dat een proceskostenveroordeling in het familierecht niet mogelijk is.

Redenen proceskostenveroordeling in het familierecht

Uit eerdere uitspraken van rechters kunnen vier redenen afgeleid worden op grond waarvan een rechter in het familierecht een partij in de proceskosten kan veroordelen. Dit is het geval:

• indien sprake is van nodeloos procederen, hetgeen betekent dat er wordt geprocedeerd zonder goede grondslag daarvoor;
• indien het verzoek onvoldoende is onderbouwd;
• indien de proceshouding van een partij een proceskostenveroordeling rechtvaardigt, of;
• indien een partij misbruik maakt van het procesrecht.

Werkelijke kosten of liquidatietarief

De rechter kan bij een kostenveroordeling kiezen tussen een veroordeling in de werkelijke proceskosten of het zogeheten liquidatietarief. In het eerste geval dienen de volledige kosten, zoals die onder meer blijken uit de door de advocaat gezonden declaraties, te worden vergoed aan de andere partij.

In het tweede geval dienen niet de werkelijke kosten betaald te worden, maar een bedrag dat volgt uit liquidatietarief-tabellen (hetgeen feitelijk altijd leidt tot een lager bedrag dan de daadwerkelijke kosten). Jurisprudentie laat zien dat rechters als zij een proceskostenveroordeling opleggen over het algemeen aansluiten bij het liquidatietarief.

Enkele recente uitspraken

In januari 2021 kwam het gerechtshof ’s-Hertogenbosch (ECLI:NL:GHSHE:2021:234) tot een proceskostenveroordeling in een zaak omtrent bewindvoering en mentorschap, waarbij verzoekers hun zus bewust niet hadden opgeroepen in de procedure.

De rechtbank Noord-Holland oordeelde in februari 2021 (ECLI:NL:RBNHO:2021:1414) dat de vrouw die tijdens de echtscheidingsprocedure om een verhoging van de alimentatie verzocht, nadat haar na ontvangst van het verweerschrift van de man duidelijk had moeten zijn dat een dergelijk verzoek geen kans van slagen had, de proceskosten van de man diende te betalen.

De rechtbank Zeeland-West-Brabant heeft begin dit jaar een vrouw in een echtscheidingsprocedure in de proceskosten veroordeeld, omdat zij de man zonder voorafgaand overleg in de procedure had betrokken (ECLI:NL:RBZWB:2021:736).

Conclusie

Compensatie van de proceskosten is in het familierecht eerder regel dan uitzondering. In uitzonderlijke gevallen kan een proceskostenveroordeling in het familierecht echter gerechtvaardigd zijn.

Heeft u vragen over dit onderwerp, neem dan vrijblijvend contact op met één van onze advocaten.