Het Skype-testament

Erfrechtnotarissen willen een spoedwet voor het afsluiten van een testament via Skype, nu een groeiende groep mensen niet langer in staat is om bij een notaris op kantoor een testament op te stellen. Deze groep zit vanwege het coronavirus in quarantaine of op een gesloten afdeling van een verpleeghuis.

Een testament kan in beginsel alleen worden gemaakt 1. bij een notariële akte of 2. bij een onderhandse akte, die bij de notaris in bewaring wordt gegeven. Deze laatste akte noemt men wel een depot-akte.

Een onderhandse akte, een akte die dus op afstand kan worden gemaakt, kan niet worden opgesteld door iemand die niet kan lezen. Gebeurt dat toch, dan is de uiterste wil nietig.

Een onderhandse akte moet door de erflater, degene die het testament opstelt, zijn ondertekend. En als de onderhandse akte uit meerdere pagina’s bestaat of als de akte niet met de hand is geschreven, maar (op de computer) getypt, dan moet ieder vel genummerd worden en met een handtekening van de erflater zijn gewaarmerkt. Vervolgens moet de onderhandse akte bij de notaris in bewaring worden gegeven. Dat mag in een open of gesloten enveloppe zijn. De notaris zal de erflater vervolgens vragen stellen, zodat alsnog aan de vormvereisten wordt voldaan. De notaris maakt van de bewaargeving een akte op, die door de erflater en de notaris wordt ondertekend. Maar als de erflater door een met name door hem genoemde oorzaak niet in staat is om na de ondertekening van de onderhandse akte, de akte van bewaargeving te tekenen, dan vervangt die verklaring zijn handtekening. Als men het testament wil intrekken, dan kan men de in bewaring gegeven uiterste wil terugvragen aan de notaris. Ook van die teruggave zal weer een akte opgemaakt worden.

Ook bij een onderhandse akte is – voor een naleving van de vormvoorschriften - contact met de notaris dus noodzakelijk. Maar wat nu als dat fysieke  contact – zoals op dit moment met de overheidsmaatregelen vanwege het coronavirus – niet mogelijk is? Biedt een noodtestament dan een oplossing?

De wet zegt over het noodtestament het volgende:

Een noodtestament betreft een uiterste wil, die in buitengewone omstandigheden gemaakt kan worden ten overstaan van een ander dan een notaris. Daarbij dienen twee getuigen aanwezig te zijn. Naast de erflater zelf, tekenen ook de getuigen de uiterste wil.

Een noodtestament heeft maar een beperkte geldigheidsduur: zodra de erflater daartoe (wel) in de gelegenheid is, moet hij een uiterste wil maken. Doet hij dat niet tijdig en hij overlijdt, dan is het noodtestament vernietigbaar.

De hiervoor genoemde buitengewone omstandigheden zijn volgens de wet bijvoorbeeld een oorlog, een burgeroorlog of andere gevechtssituaties. In die gevallen kunnen militairen en andere tot de krijgsmacht behorende personen, die niet in staat zijn zich tot een bevoegde notaris of een consulair ambtenaar te wenden, een uiterste wil maken ten overstaan van een officier van de krijgsmacht.

Een ander voorbeeld is als men zich aan boord van een zeeschip of luchtvaartuig bevindt en er geen mogelijkheid is om zich voor een testament nog tot een notaris te wenden. Dan kan de uiterste wil verleden worden ten overstaan van de eerste officier, gezagvoerder of hun plaatsvervanger.

Ook als men op een geïsoleerde plek zit als gevolg van een ramp, een crisis, gevechtshandelingen, besmettelijke ziekten of andere buitengewone omstandigheden en hierdoor een normaal contact met de notaris niet mogelijk is, kan men een noodtestament opmaken ten overstaan van iemand anders dan de notaris, zoals de burgemeester, een advocaat of een kandidaat-notaris.

Maar de wet gaat er ingeval van een noodtestament van uit dat de erflater met de personen, die de notaris vervangen, fysiek contact kan hebben. Wij verkeren echter nu tijdens de corona crisis in de uitzonderlijke omstandigheid dat dat (vaak) niet mogelijk is vanwege opname in een ziekenhuis, verpleeghuis of een quarantaine thuis.

De EPN, de specialistenvereniging van erfrechtnotarissen, heeft nu aan de bel getrokken bij de overheid. Zij wil dat op zeer korte termijn wettelijk wordt geregeld dat men via Skype een testament kan opmaken.  De EPN vindt het onbevredigend dat dat op basis van de huidige wetgeving niet kan.  Deze week en aankomende week zal Den Haag bij het nemen van nadere noodmaatregelen een beslissing nemen m.b.t. het voorstel om het skypetestament in te voeren.

De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) stelt zich op het standpunt dat als er echt geen andere mogelijkheid is, een notaris nu al via Skype een testament kan opmaken. De EPN staat niet achter dit standpunt, omdat zij vreest dat er na het overlijden van de erflater problemen kunnen ontstaan over de rechtsgeldigheid van het via Skype opgestelde testament. De EPN raadt aan om te wachten of het wetsvoorstel in Den Haag wordt aangenomen. 

Uiteraard houden wij u op de hoogte van het wetsvoorstel omtrent het Skype-testament. U weet nu in ieder geval dat deze mogelijkheid er is, maar dat er in de toekomst tussen belanghebbenden bij de nalatenschap een discussie kan ontstaan omtrent de rechtsgeldigheid van het testament. 

Naast de uiterste wil, die is neergelegd in een notariële akte of een onderhandse akte, is er uiteraard het codicil. Dat is een onderhands, door de erflater geheel met de hand geschreven, gedagtekend en ondertekend stuk, waarbij zonder verdere formaliteiten een beperkt aantal beschikkingen worden gemaakt. U moet dan denken aan legaten (oftewel schenkingen) van kleding, bepaalde sieraden, bepaalde boeken en bepaalde inboedelzaken. Dus niet de gehele boekenkast of de gehele inboedel, maar bepaalde boeken of inboedelzaken.

Het is niet mogelijk om bij een codicil een executeur te benoemen. Dat moet bij een testament. Wat in een codicil wel geregeld kan worden is of men begraven wenst te worden of gecremeerd en of men zijn lichaam ter beschikking wil stellen aan de wetenschap.